David Hume'un 'Ahlak İlkeleri Üzerine' (A Treatise of Human Nature) adlı eseri, 18. yüzyılın en önemli felsefi metinlerinden biridir. Kitap, üç cilt halinde yazılmış olup, insan doğasının, bilginin, duyguların ve ahlakın temellerini sorgular. Hume, empirik bir yaklaşımla, ahlakı akılcı bir temelden ziyade duyumlar ve tutkular üzerine kurar. Kitabın ilk cildinde, insan zihninin işleyişi incelenir; Hume, tüm fikirlerin izlenimlerden (impressions) türediğini savunur. İzlenimler canlı ve şiddetli duyumlar iken, fikirler daha soluk kopyalardır. Bu temel üzerine, nedensellik ilkesini ele alır; nedensellik, nesnel bir gerçeklikten ziyade alışkanlık ve beklenti sonucu oluştuğunu iddia eder. İkinci cilt, tutkular ve irade üzerine odaklanır; akıl tutkuları sadece araçsal olarak yönlendirebilir, ahlaki yargılar ise sempati (sympathy) mekanizmasından kaynaklanır. Üçüncü cilt, ahlakın temellerini tartışır; erdemler, fayda ve hoşnutluk yaratan niteliklerdir. Hume, ahlakı evrensel bir akıl ürünü olarak değil, sosyal ve duygusal bir yapı olarak görür. Temalar: Empirizm, şüphecilik, ahlakın duygusal temeli, insan doğasının karmaşıklığı. Kitap, Aydınlanma Dönemi'nin rasyonalizmine meydan okur ve modern psikoloji ile etik tartışmalarına zemin hazırlar. Hedef okur: Felsefe öğrencileri, etik ve epistemolojiye ilgi duyan entelektüeller, psikoloji ve sosyoloji meraklıları. Bu eser, soyut kavramları somut örneklerle açıklayan, eleştirel düşünmeyi teşvik eden bir metindir; ancak dönemin dilini yansıttığı için modern okuyucular için zorlayıcı olabilir. Benzer eserler: John Locke'un 'İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme'si empirik bilgi teorisini paylaşır; Adam Smith'in 'Ulusların Zenginliği' sempati kavramını ekonomiyle bağlar; Immanuel Kant'ın 'Saf Aklın Eleştirisi' Hume'un şüpheciliğine yanıt verir; Jean-Jacques Rousseau'nun 'Toplum Sözleşmesi' ahlakı sosyal bağlamda ele alır. Hume'un kitabı, ahlakı metafizikten çıkarıp insani deneyime indirgeyerek, etik felsefeyi dönüştürür. Detaylı özet: Girişte Hume, zihinsel algıların sınıflandırmasını yapar; basit ve karmaşık fikirler arasındaki farkı açıklar. Nedensellik üzerine bölümde, ünlü 'bilardo topu' örneğiyle alışkanlığın rolünü gösterir. Tutkular cildinde, iradenin özgürlüğünü tartışır; özgür irade illüzyonu olarak görür. Ahlak cildinde, 'doğru ve yanlış' kavramlarının kökenini sempatiye bağlar; bir eylem erdemliyse, izleyicide hoş bir duygu uyandırır. Eleştiriler: Bazı düşünürler Hume'u aşırı şüpheci bulur, ancak etkisi devasadır. Kitap, 1739-1740'ta yayınlanmış, Hume'un erken eseri olup, sonraki 'Araştırma' kitaplarının temelini oluşturur. Toplamda, felsefi düşüncenin dönüm noktasıdır; okuyucuyu kendi önyargılarını sorgulamaya iter.

David Hume (1711-1776), İskoçya doğumlu filozof, tarihçi, ekonomist ve denemecidir; Aydınlanma Dönemi'nin en etkili figürlerinden biridir. Edinburgh'da varlıklı bir ailede doğan Hume, erken yaşta babasını kaybetti ve Ninewells'de büyüdü. Edinburgh Üniversitesi'nde eğitim aldı, hukuk ve felsefe okudu. 1734'te Fransa'ya giderek La Flèche'de inzivaya çekildi ve 'İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme' (A Treatise of Human Nature) adlı başyapıtını yazdı. Kitap, yayınlandığında (1739-1740) beklenen ilgiyi görmedi, Hume'un ifadesiyle 'ölü doğdu', ancak zamanla felsefi bir klasik haline geldi. Hume, empirizmi geliştirerek, John Locke ve George Berkeley'nin fikirlerini ilerletti; tüm bilginin duyusal deneyimden geldiğini savundu. Şüpheci yaklaşımıyla, din felsefesini eleştirdi; mucizeleri reddetti ve doğal dini savundu. Üslubu: Net, ironik ve erişilebilir; soyut kavramları günlük örneklerle açıklar, okuyucuyu ikna etmek için retorik kullanır. Akademik olmaktan ziyade, sohbetvari bir tonu vardır; bu, dönemin entelektüel tartışmalarını yansıtır. Önemli eserleri: 'İnsan Anlayışı Üzerine Bir Araştırma' (1748), 'İnsan, Ahlak ve Eleştiri Üzerine Bir Araştırma' (1751), 'Din'in Doğal Tarihi' (1757), 'İngiltere Tarihi' (1754-1762, altı ciltlik dev eser), 'Benim Yaşamım' otobiyografisi. Ekonomi alanında, para teorilerine katkıda bulundu; görünmez el kavramının öncüsü sayılır. Ödüller: Resmi ödül almadı, ancak ölümünden sonra tanındı; Paris'te salonlarda kahraman gibi karşılandı. Dönemi: 18. yüzyıl Aydınlanması; rasyonalizm, bilimsel ilerleme ve seküler düşüncenin yükselişi. Hume, Fransız Ansiklopedistleri ve Amerikan Devrimi'ni etkiledi. Yaşamı: 1745'te İngiltere'de tutorluk yaptı, 1748'de İskoçya'ya döndü; 1763-1766 arası Paris'te sekreterlik yaptı, Voltaire ve Rousseau ile tanıştı (Rousseau ile anlaşmazlık yaşadı). 1776'da Edinburgh'da öldü, ateist olduğu söylentilerine rağmen deist eğilimliydi. Mirası: Modern felsefenin babalarından; Kant'ı uyandıran adam olarak bilinir. Etkileri psikoloji, ekonomi ve hukukta görülür; örneğin, utilitaryen etikte rol oynar. Hume'un felsefesi, dogmalara karşı eleştirel düşünmeyi teşvik eder; günümüzde nörobilim ve bilişsel bilimde yankılanır. Biyografik not: Zayıf sağlığı ve entelektüel merakı, yalnız bir hayat sürdürmesine neden oldu; arkadaşları arasında Adam Smith ve James Boswell vardı.